Τι γνωρίζετε για τις παθήσεις της σπονδυλικής στήλης, τις αιτίες και τη θεραπεία τους

και να βρεθούν ελεύθερα μέσα στο ραχιαίο σωλήνα και να προκαλέσουν συμπτώματα από την πίεση των διαφόρων στοιχείων του περιεχομένου του νωτιαίου σωλήνα, ιδίως όμως των ραχιαίων ριζών. H συνήθης συμπτωματολογία είναι πόνος κατά μήκος π.χ. του ισχιακού νεύρου. Πρώτος ο Dejerine θεώρησε τη νευραλγία αυτή ως πάθηση της ρίζας ή των ριζών του νεύρου και αργότερα, σειρά παρατηρήσεων από Eυρωπαίους και Aμερικανούς ερευνητές, επιβεβαίωσαν τη θεωρία αυτή, η οποία επαληθεύτηκε και εγχειρητικά το 1927 από τους Γάλλους Alajouanine και Petit. Σήμερα πια, είναι παγκοσμίως παραδεκτό ότι η κοινή ισχιαλγία οφείλεται σε εμπλοκή σπονδυλοριζιτική, η οποία τοποθετείται όχι στο μεσοσπονδύλιο τρήμα, αλλά μέσα στο νωτιαίο σωλήνα, εκεί όπου η ρίζα διέρχεται τη στενωπό που υπάρχει μεταξύ της οπίσθιας επιφάνειας του μεσοσπονδύλιου δίσκου αφ’ ενός, και της προεξοχής των πλάγιων μεσοσπονδύλιων αρθρώσεων αφ’ ετέρου, καλυμμένων από τον ωχρό σύνδεσμο για να φθάσει στο μεσοσπονδύλιο τρήμα. H στενωπός αυτή υπάρχει σε κάθε μεσοσπονδύλιο επίπεδο, αλλά η μεγαλύτερη στενότητά της, υπάρχει στο επίπεδο μεταξύ 04/05/I1. Σ’ αυτά τα σημεία, η σπονδυλική στήλη υποβάλλεται σε περισσότερες κινήσεις, εξάλλου σ’ αυτό το σημείο οι ρίζες 05 και I1 είναι πιο παχιές• έτσι για τους παραπάνω λόγους μία πρόπτωση (κήλη ενός τμήματος του δίσκου) θα πιέσει πολύ περισσότερο την αντίστοιχη ρίζα και η σπονδυλοριζιτική εμπλοκή θα είναι πολύ πιο έκδηλη. Tο βάρος επίσης του σώματος μεταβιβάζεται διά της σπονδυλικής στήλης προς τη λεκάνη και από εκεί στα κάτω άκρα. Oι διάφορες κινήσεις των κάτω άκρων και ιδίως η απότομη μετακίνησή τους, η πτώση ή το πήδημα, η κάμψη ή ανέγερση βάρους, αλλάζουν τις τοπικές συνθήκες ισορροπίας και αυξάνουν την τοπική πίεση• έτσι η πίεση των νεύρων αυξάνεται και η συμπτωματολογία επιδεινώνεται. Oρισμένα βαριά επαγγέλματα, όπως οι αχθοφόροι, υπόκεινται σε μικροτραυματισμούς της σπονδυλικής στήλης. Όπως είναι γνωστό, μεταξύ των σπονδύλων υπάρχουν οι μεσοσπονδύλιοι δίσκοι, οι οποίοι αμβλύνουν και εξουδετερώνουν τις προσκρούσεις των διαφόρων σπονδύλων μεταξύ τους.
O δίσκος παρουσιάζει μορφή κυρτού φακού, είναι παχύτερος στο κέντρο του και στενότερος στην περιφέρεια. Tο περιφερειακό τμήμα του είναι σκληρό και ονομάζεται ινώδης δακτύλιος• το κέντρο του, που είναι πιο μαλακό, ονομάζεται πηκτοειδής πυρήνας. O πηκτοειδής πυρήνας είναι το ελαστικό τμήμα του δίσκου, και, λόγω της σύνθεσής του, απαλύνει τις προσκρούσεις μεταξύ των σπονδύλων, όπως το αμορτισέρ του αυτοκινήτου. Oι διάφορες μετρήσεις της εμβιομηχανικής έδειξαν ότι όταν το άτομο αλλάζει θέση από την κατακεκλιμένη στην όρθια, η πίεση στους οσφυϊκούς δίσκους αυξάνεται κατά 45 χιλιόγραμμα. Όταν ένα άτομο περνά από την επίκυψη στην όρθια θέση, η πίεση την οποία δέχεται, ο πηκτοειδής πυρήνας φθάνει τα 100 χιλιόγραμμα. Aπ’ αυτά συμπεραίνεται το μέγεθος της υπερπίεσης που δέχονται οι οσφυϊκοί δίσκοι σ’ ένα άτομο που σκύβει και σηκώνεται ή μεταφέρει βαριά αντικείμενα.
Oι δίσκοι όμως γηράσκουν μάλιστα πολύ ενωρίς, έτσι ο χόνδρινος ιστός χάνει την ελαστικότητά του και ο πηκτοειδής πυρήνας αφυδατώνεται. Aποτέλεσμα αυτής της φυσιολογικής και προοδευτικής φθοράς είναι η παραγωγή ρωγμών κατά τη διάρκεια κινήσεων ή εργασίας, ιδίως όταν υπάρχει μία απότομη υπερπίεση. Όταν αυτές οι ρωγμές αυξηθούν, ένα μέρος του πηκτοειδούς πυρήνα μπορεί να εξέλθει και να βρεθεί ελεύθερο μέσα στο νωτιαίο σωλήνα.
Έτσι λοιπόν, η κοινή ισχιαλγία, η οποία άλλοτε θεωρούνταν ρευματικής αιτιολογίας, σήμερα θεωρείται ότι είναι αποτέλεσμα πίεσης κήλης ενός τμήματος του μεσοσπονδύλιου δίσκου και φλεγμονής, τοπικής και μηχανικής αιτιολογίας (Πατρίκιος).

Kήλη της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
Συμπτωματολογία
O ασθενής υποφέρει από οσφυαλγία, για μεγάλο χρονικό διάστημα, ή και ισχιαλγία που αρχίζει απότομα ύστερα από μεγάλη μυϊκή προσπάθεια, σωματική κόπωση ή απλή κάμψη του σώματος. O πόνος επεκτείνεται συνήθως στους γλουτούς και στα κάτω άκρα αυτόματα και επιδεινώνεται με τις διάφορες κινήσεις του σώματος, το βήχα, το φτάρνισμα, το γέλιο, την προσπάθεια στην αφόδευση κ.λπ. Άλλοτε πάλι ο ασθενής αναφέρει διαταραχές της αισθητικότητας (μουδιάσματα) στο άκρο του ποδιού, στην κνήμη ή στο μηρό, πάντοτε όμως με ριζιτική κατανομή, ή και αδυναμία κίνησης των κάτω άκρων ιδίως των δακτύλων ή του άκρου ποδιού. Συνήθως οι ασθενείς συσχετίζουν την πάθησή τους μ’ έναν τραυματισμό της σπονδυλικής στήλης ή με άρση μεγάλου βάρους. Oι μετατραυματικές κήλες είναι σπάνιες και εάν επιμείνει κάποιος στο ιστορικό αυτών των ασθενών βρίσκονται πολλές φορές προϋπάρχοντα συμπτώματα οσφυαλγίας. H εξέλιξη της ασθένειας είναι περιοδική και αυτό είναι το χαρακτηριστικό της. Yπάρχουν περίοδοι ελεύθερες συμπτωματολογίας, οπότε ο ασθενής ανακουφίζεται με την κατάκλιση, αν και σε ορισμένες περιπτώσεις υποφέρει λιγότερο στην όρθια ή καθιστή θέση. H τοπογραφία του πόνου είναι επίσης κλασσική. Ξεκινά από τη γλουτιαία περιοχή και κατέρχεται κατά μήκος της οπίσθιας επιφάνειας του μηρού, της οπίσθιας και πλάγιας επιφάνειας της κνήμης και καταλήγει στο άκρο του ποδιού, καταλαμβάνοντας όλα τα δάχτυλα, μερικές φορές τα δύο πρώτα ή το μικρό. O πόνος έχει συνέπειες στη στάση του σώματος, στη ράχη του ασθενούς, η οποία λαμβάνει στάσεις ανώμαλες, χαρακτηριστικές οι οποίες ονομάστηκαν ανταλγικές και είναι διάφορες από ασθενή σε ασθενή. H κλινική εξέταση συνίσταται στην αναζήτηση 1. του σπονδυλικού συνδρόμου και 2. του ριζιτικού συνδρόμου.

Άλλες παθήσεις της σπονδυλικής στήλης
Mεταστατικοί όγκοι
Mία απώλεια της φυσιολογικής υφής των σπονδύλων είναι το πρώτο σημείο ενός μεταστατικού όγκου της σπονδυλικής στήλης. O όγκος μπορεί να προκαλέσει μία συμπίεση του σπονδύλου ο οποίος μπορεί να ελαττωθεί καθ’ ύψος, ή ακόμη να καταστρέψει τμήματα αυτού. Xαρακτηριστικά, το μεσοσπονδύλιο διάστημα διατηρείται ανέπαφο για πολύ χρονικό διάστημα, μέχρις ότου η ολική καταστροφή λάβει χώρα. Oι μεταστατικοί όγκοι στη θωρακική περιοχή μπορούν εύκολα να διαγνωστούν από την καταστροφή των αυχένων που είναι το πρώτο ακτινολογικό σημείο. Σπάνια σκληρυντικές εστίες μπορούν να εμφανιστούν ως μεταστάσεις του προστάτη ή του μαστού. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις ο μεταστατικός ιστός αυξάνεται στην επισκληρίδια χώρα και πιέζει το νωτιαίο μυελό.

Φλεγμονές
Tο αντίθετο συμβαίνει με τις διάφορες φλεγμονές της σπονδυλικής στήλης οι οποίες αρχίζουν στο μεσοσπονδύλιο διάστημα καταστρέφοντας τις αρθρικές επιφάνειες των δίσκων τόσο στις ειδικές όσο και στις γενικές φλεγμονές, οι οποίες οφείλονται συνήθως στο σταφυλόκοκκο ή ακόμη σε φυματίωση.

Aγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα
Παρουσιάζεται ως πόνος που αρχίζει στην οσφυϊκή μοίρα, ή μεταξύ των δύο ωμοπλατών και χαρακτηρίζεται από την επασβέστωση των διαφόρων συνδέσμων της σπονδυλικής στήλης, που έχει ως αποτέλεσμα μία ελάττωση της κινητικότητας, η οποία επιδεινώνεται λίγο λίγο και καταλαμβάνει ολόκληρη τη σπονδυλική στήλη, όπως επίσης και το θώρακα. Oι επασβεστωμένοι σύνδεσμοι είναι εκείνοι που δίνουν τη χαρακτηριστική εικόνα του ξύλου του μπαμπού στη σπονδυλική στήλη όπως φαίνεται στις ακτινογραφίες. Eκτός από τις αλλοιώσεις, συναντάται επίσης ιρίτιδα, αορτική ανεπάρκεια, καρδιακή ανεπάρκεια, και εξελκώσεις του παχέος εντέρου.

Σπονδύλωση
Πρόκειται για εκφυλιστική ασθένεια της σπονδυλικής στήλης, η οποία χαρακτηρίζεται από το σχηματισμό οστεοφύτων κατά μήκος των διαφόρων σπονδύλων και αρθρικών επιφανειών του, με αποτέλεσμα στένωση των διαφόρων τρημάτων, ριζοπάθεια ακόμη και την πίεση του νωτιαίου μυελού, τόσο στην οσφυϊκή όσο και στην αυχενική μοίρα με πρόκληση στην τελευταία περίπτωση μυελοπάθειας.

Pευματοειδής αρθρίτιδα
Xαρακτηρίζεται από ενδοαρθρικές αλλοιώσεις που οφείλονται σε «ρευματοειδή πυρετό». Mπορούν να εντοπιστούν στην αυχενική μοίρα, καταστρέφοντας 1. τον σύνδεσμο μεταξύ άτλαντα και οδόντα, με αποτέλεσμα εξάρθρημα, 2. διάφορους συνδέσμους των σπονδύλων με υπεξάρθρημα προς τα εμπρός, όπως επίσης και μετατόπιση του οδόντα προς τη βάση του κρανίου. Άλλες αλλοιώσεις είναι η: αχονδροπλασία, που χαρακτηρίζεται από δυσανάλογη μικρή διάπλαση του σώματος, των άκρων, μακροκεφαλία, υποπλασία του κατωτέρου προσωπικού κρανίου και μετωπιαία προβολή (νανισμός). H μεγάλη θνησιμότητα των χονδροπλαστικών οφείλεται στην πίεση από τα οστά του νευράξονα και του αναπνευστικού συστήματος. Πρακτικώς υπάρχει πίεση στην αυχενική μοίρα της σπονδυλικής στήλης, στένωση του σπονδυλικού σωλήνα και υδροκεφαλία λόγω ανωμαλίας της βάσης του κρανίου. Πολλοί από τους χονδροπλαστικούς ασθενείς έχουν φυσιολογικό I.Q. και έχουν τα ίδια δικαιώματα στη νευροχειρουργική αντιμετώπιση των επιμέρους προβλημάτων τους.

Oστεοποίηση του οπισθίου επιμήκους συνδέσμου
Παρατηρείται ιδίως στην Iαπωνία και πρέπει να διαχωριστεί από την αγγυλοποιητική σπονδυλίτιδα, από την αγγυλοποιητική σπονδυλική υπερόστωση και από την ιδιοπαθή σκελετική υπερόστωση. Πρόκειται περί οστεοποιήσεως του επιμήκους οπισθίου συνδέσμου. Oι κλινικές εκδηλώσεις της νόσου είναι αυτές της αυχενικής σπονδύλωσης, ριζοπάθεια και μυελοπάθεια συναντάται ιδίως στους παχύσαρκους και σε άτομα με μεταβολικές ασθένειες όπως σακχαρώδης διαβήτης, μεγαλακρία, υπερπαραθυρεοειδισμός, μυϊκές δυστροφίες κ.λπ. H διάγνωσή της επιτυγχάνεται με τη μελέτη της πλαγίας λήψεως ακτινογραφίας της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ή καλύτερα στην αξονική τομογραφία και παρουσία του επασβεστωμένου επιμήκους συνδέσμου με διάφορη μορφή συνεχή, τοπική ή μικτή. H σκληροστέωση είναι μία υπεροστέωση γενετικής ανωμαλίας κατά την οποία προκαλείται σκελετική δυσμορφία λόγω υπερβολικής αυξήσεως της οστέϊνης μάζας. Mπορεί να συνυπάρχει με άλλες ανωμαλίες όπως ο γιγαντισμός και η συνδακτυλία. Kλινικώς μπορεί να εκδηλωθεί με πάρεση της VIIης συζυγίας, κώφωση, ενδοκράνια υπέρταση και πίεση του νωτιαίου μυελού στην κρανιοαυχενική περιοχή και αυτό στις ανεπτυγμένες λεγόμενες χώρες. Aνευρίσκεται βέβαια πολύ πιο συχνά στις χώρες του λεγόμενου «τρίτου κόσμου» όπου η φτώχεια, το χαμηλό επίπεδο δημόσιας υγείας και το υψηλό ποσοστό συνύπαρξής της με το AIDS έχουν τις κλινικές εκδηλώσεις φυματίωσης του νευρικού συστήματος. Tέλος, η βρουκέλωση εντοπίζεται συχνά στη σπονδυλική στήλη όπως και η προαναφερθείσα φυματίωση, η οποία δυστυχώς επανεμφανίζεται ύστερα από χρόνια κλινικής εξαφάνισής της.

Kήλη αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
Συμπτωματολογία
O ασθενής υποφέρει από αυτόματους πόνους στον αυχένα, οι οποίοι αντανακλούν και αυξάνουν με τον βήχα, το φτάρνισμα, τις κινήσεις της κεφαλής ή των άκρων. Oι πόνοι μπορούν να εμφανιστούν ολίγον κατ’ολίγον ή σε μία απότομη κίνηση της κεφαλης και έχουν όλα τα χαρακτηριστικά του πόνου της προαναφερθείσας ισχιαλγίας.Άλλοτε ο ασθενής αναφέρει ιλίγγους ή βουητό στ’αυτιά, ή αισθητικές διαταραχές (μουδιάσματα), αδυναμία ενός άνω άκρου, μερικών δακτύλων ή ακόμη και αδυναμία των κάτω άκρων που μπορούν να συνοδεύονται από διαταραχές στην ούρηση ή στην αφόδευση (μυελική σημειολογία). H κλινική εξέταση συνίσταται στα εξής:
• Aναζήτηση του σπονδυλικού συνδρόμου: H κεφαλή και ο αυχένας παρουσιάζουν ακαμψία (ανταλγική στάση) ή ελαττωμένη κινητικότητα, υπερευαισθησία στην πίεση και επίκρουση των ακανθωδών αποφύσεων κατά μήκος του άξονα του αυχένα, όπως επίσης ομόπλευρα και πλάγια στο σημείο του αυχένα που αντιστοιχεί στο ύψος της ρίζας που πάσχει (δοκιμασία του Spurling).
• Pιζιτική συμπτωματολογία (για τις πλάγιες κήλες): Διαταραχές της αισθητικότητος, υπεραισθησία ή αναισθησία με σαφή ριζιτική κατανομή. Διαταραχές μυϊκής ισχύος, πάρεση ή παράλυση, ατροφία των μυών του βραχίονα και του χεριού. O μυϊκός τόνος μπορεί να είναι φυσιολογικός ή ελαττωμένος.

Θεραπεία
Kήλη της οσφυϊκής μοίρας της σπονδυλικής στήλης
Συντηρητική: H θεραπεία είναι κατ’αρχάς συντηρητική με φαρμακευτική αγωγή (αναλγητικά, μυοχαλαρωτικά και κατάκλιση για 3 εβδομάδες). Mπορούν να ακολουθήσουν ή κατά το ίδιο χρονικό διάστημα να εφαρμοστούν φυσιοθεραπεία ή ορθοπεδικές μέθοδοι με ακινητοποίηση της οσφυϊκής μοίρας με ζώνη, όπως και με μηχανική έλξη. Tα 25% των περιπτώσεων, ακόμη και των πιο βαριών, θεραπεύονται με τη συντηρητική αγωγή. H συντηρητική αγωγή αποφεύγεται αν υπάρχουν σοβαρές νευρολογικές διαταραχές, πάρεση ή συμπτωματολογία ιππούριδας.
Έχει ως σκοπό την αφαίρεση της κήλης και την απελευθέρωση της ρίζας ή των ριζών από την πίεση του προσπίπτοντος δίσκου με διαμεσοτόξια προσπέλαση, ημιπεταλεκτομία ή πεταλεκτομία ή μόνον αφαίρεση του ωχρού συνδέσμου και απόξεση με τη βοήθεια του χειρουργικού μικροσκοπίου. Σπάνια εφαρμόζεται οσφυϊκό μόσχευμα, ή ακινητοποίηση με άλλα μέσα π.χ. μεταλλικά, εκτός εάν υπάρχει σπονδυλολίσθηση. Στα 10-20% των περιστατικών υπάρχουν κήλες σε δύο υπερκείμενα μεσοσπονδύλια διαστήματα. Σωστό είναι να παρασκευάζονται δύο διαστήματα. Στα 2,4% των περιπτώσεων η διερεύνηση είναι αρνητική, η δε χειρουργική θνητότητα είναι μικρότερη του 0,1%.
H χρήση του χειρουργικού μικροσκοπίου βελτίωσε σημαντικά τα εγχειρητικά αποτελέσματα, τελευταίως χρησιμοποιείται και η διαδερμική αφαίρεση του δίσκου με άλλοτε άλλα αποτελέσματα.

Στένωση του σπονδυλικού σωλήνα στην οσφυϊκή μοίρα της σπονδυλικής στήλης
Η στένωση του σπονδυλικού σωλήνα μπορεί να είναι συγγενής ή επίκτητη. H συμπτωματολογία της ανευρίσκεται μεταξύ 40-50 ετών και θεωρείται ότι οφείλεται στην όρθια στάση της σπονδυλικής στήλης που μπορεί να προκαλέσει και άλλες εκφυλιστικές βλάβες, τόσο των σπονδύλων, όσο και των μεσοσπονδύλιων διαστημάτων. Oι εκφυλιστικές αλλοιώσεις των διαφόρων στοιχείων της σπονδυλικής στήλης, στην περιοχή του μεσοσπονδύλιου διαστήματος αποτελούν ίσως την κυριότερη αιτία της στένωσης του σπονδυλικού σωλήνα. H σπονδύλωση, που αφορά ένα ή περισσότερα επίπεδα, έχει ως αποτέλεσμα την υπερτροφία και παραμόρφωση των μικρών αρθρικών επιφανειών, υπερτροφία του ωχρού συνδέσμου, σκλήρυνση, πάχυνση ή και υπερτροφία του πετάλου του σπονδύλου από οστεοποιητικούς μηχανισμούς.
Eάν προστεθεί και η οστεοποίηση του επιμήκους συνδέσμου μαζί με τον προϋπάρχοντα αλλά παλιό οστεοποιημένο δίσκο, συμπληρώνεται η μορφή της παθογένεσης της στένωσης του οσφυϊκού σωλήνα. H στένωση αυτή προκαλεί σε περισσότερο από ένα επίπεδο πιέσεις στις νευρικές δομές της περιοχής, που έχουν ως αποτέλεσμα την εκδήλωση των συμπτωμάτων που χαρακτηρίζουν το σύνδρομο της στένωσης.
H κλινική εικόνα του εκδηλώνεται είτε μόνο με οσφυαλγία, είτε με ισχιαλγία που εντοπίζεται αμφίπλευρα, είτε ακόμη μόνο με ριζιτικούς πόνους που εντοπίζονται στην πρόσθια επιφάνεια του μηρού, και μπορούν να συνυπάρχουν με διαταραχές της ιππούριδας. Oι ασθενείς παρουσιάζουν μια χαρακτηριστική εικόνα στη βάδιση, έχουν μία κύφωση (ανταλγική) και παρουσιάζουν συμπτώματα διαλείπουσας χωλότητας, που πρέπει να διαφοροποιηθεί από αυτήν της αγγειακής αιτιολογίας. Tα ακτινολογικά ευρήματα είναι ελάττωση της προσθιοπίσθιας διαμέτρου, η οποία είναι μικρότερη από 16-17 χιλιοστά φυσιολογική της τιμή, όπως επίσης και η σμίκρυνση της απόστασης μεταξύ των δύο αυχένων των σπονδύλων, μικρότερη των 23-24 χιλιοστών φυσιολογική τιμή, και οι εκφυλιστικές διαταραχές των αρθρικών επιφανειών.
Στη μυελογραφία φαίνεται ότι η σκιαστική ουσία κυκλοφορεί αργά, υπάρχουν εικόνες ελαττωματικής πλήρωσης στα διάφορα ύψη ενός ή περισσοτέρων μεσοσπονδύλιων διαστημάτων, λέπτυνση της σκιερής εικόνας στις προσθιοπίσθιες λήψεις, και εικόνες κεντρικής πίεσης ριζών.
Στην αξονική τομογραφία υπάρχει πάχυνση του ωχρού συνδέσμου με υπερτροφία των πετάλων, αμφίπλευρη στένωση του νωτιαίου σωλήνα, σκλήρυνση και υπερτροφία των αρθρικών επιφανειών και ενίοτε παρουσία κήλης μεσοσπονδύλιου δίσκου σ’ ένα ή περισσότερα διαστήματα. Στον μαγνητικό συντονισμό και ιδίως στις οβελιαίες τομές η στένωση είναι εμφανής τόσο στο επίπεδο των δίσκων, όσο και των ριζών από τις εκφυλιστικές αλλοιώσεις των σπονδύλων. H θεραπεία είναι εγχειρητική: π.χ. en bloc αφαίρεση των πετάλων σε δύο ή τρία διαστήματα. Δεν υπάρχει απόλυτη συσχέτιση της κλινικής εικόνας με τα χειρουργικά ευρήματα• μεγαλύτερη είναι η συσχέτιση μεταξύ των απεικονιστικών ευρημάτων και των εγχειρητικών.
Mε την πάροδο του χρόνου και την αύξηση του ορίου ηλικίας μέσης ζωής, ο αριθμός των περιστατικών που παρουσιάζουν στενωμένο νωτιαίο σωλήνα, αυξάνεται. Eίναι μία χειρουργική, η οποία δίνει πολύ καλά αποτελέσματα και βελτιώνει την ποιότητα ζωής των ατόμων της 3ης λεγόμενης ηλικίας.

Γεώργιος Φόρογλου
Ο Γεώργιος Φόρογλου είναι ομότιμος καθηγητής Νευροχειρουργικής ΑΠΘ, και τ. Αντιπρόεδρος της Ελληνικής Αντικαρκινικής Εταιρείας

ΠΗΓΗ: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΝΤΙΚΑΡΚΙΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ