Ηλεκτρονικό Τσιγάρο: Αλήθειες και Μύθοι για την Αποτελεσματικότητα και την Ασφάλεια

• Βασικός σχεδιασμός του ηλεκτρονικού τσιγάρου

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι μια ηλεκτρονική συσκευή διανομής νικοτίνης (electronic nicotine delivery device, ENDD) η οποία λειτουργεί με μπαταρία και μοιάζει φαινομενικά με το συμβατικό τσιγάρο. Το τσιγάρο περιέχει νικοτίνη σε υγρή μορφή την οποία μετατρέπει σε ατμό τον οποίο εισπνέει ο ασθενής μέσω της συσκευής.

Ο βασικός σχεδιασμός του ηλεκτρονικoύ τσιγάρου είναι γενικά παρόμοιος σε όλες τις εταιρίες. Αποτελείται από ένα πλαστικό σωλήνα, ένα ηλεκτρονικό στοιχείο θέρμανσης, ένα φυσίγγιο που περιέχει νικοτίνη, προπυλενική γλυκόλη και νερό, μία επαναφορτιζόμενη μπαταρία λιθίου και ένα θάλαμο ατμοποίησης με μία μεμβράνη για την αποβολή των διαφόρων άχρηστων συστατικών. Κάποια ηλεκτρονικά τσιγάρα έχουν ένα φως στην άκρη τους που ανάβει όταν ο χρήστης εισπνέει, ώστε να μοιάζει με την καύτρα του πραγματικού τσιγάρου που καίγεται.

Η περιεκτικότητα της νικοτίνης του φυσιγγίου ποικίλλει μεταξύ των κατασκευαστών, αλλά και στην ίδια εταιρία και συχνά στο διάλυμα αυτό προστίθενται χημικά πρόσθετα και αρώματα. Η προπυλενική γλυκόλη είναι το χημικό πρόσθετο που χρησιμοποιείται για τη δημιουργία του τεχνητού καπνού, ώστε το ηλεκτρονικό να μοιάζει με πραγματικό τσιγάρο στην εμφάνιση. Το διάλυμα του φυσιγγίου θερμαίνεται, όταν ενεργοποιείται το ηλεκτρονικό στοιχείο θέρμανσης, και δημιουργεί καπνό που εισπνέεται από το χρήστη. Με τον τρόπο αυτό, η νικοτίνη από τους πνεύμονες φτάνει πολύ γρήγορα στον εγκέφαλο.

Τα νεώτερης (2^ης και 3^ης ) γενιάς ηλεκτρονικά τσιγάρα που είναι περισσότερο αποτελεσματικά από της 1^ης γενιάς όσον αφορά το ρυθμό αύξησης της νικοτίνης στην κυκλοφορία, επιτυγχάνουν επίπεδα νικοτίνης στο αίμα σε περίπου 30 λεπτά σε σχέση με το σύντομο χρόνο (στα 5 πρώτα λεπτά) καπνίματος ενός κανονικού τσιγάρου. Κατά συνέπεια, οι χρήστες των ηλεκτρονικών τσιγάρων αναγκάζονται να καπνίζουν για πολύ μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με τα συμβατικά τσιγάρα προκειμένου να εισπνεύσουν την αντίστοιχη ποσότητα νικοτίνης.

• Γιατί το προτιμούν οι νέοι;

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο γίνεται όλο και πιο δημοφιλές, σε άτομα όλων των ηλικιών ακόμα και στη χώρα μας που εξακολουθεί να κατέχει και τη θλιβερή πρωτιά στο κάπνισμα. Η χρήση του ηλεκτρονικού τσιγάρου τριπλασιάζεται ανά έτος και φθάνει σήμερα διεθνώς στο 3% έως 7% του γενικού πληθυσμού και στο 1,9 % στην Ελλάδα. Σύμφωνα με πρόσφατες εκθέσεις, η χρήση τους από έφηβους στις ΗΠΑ έχει αυξηθεί από 1.5% που ήταν το 2011 σε 16% το 2015. Στην Ελλάδα το 16,6% των παιδιών ηλικίας 15 ετών έχουν πειραματιστεί τουλάχιστον μία φορά με ηλεκτρονικό τσιγάρο. Οι περισσότεροι που εξακολουθούν να το χρησιμοποιούν είναι αυτοί που εκ των προτέρων ήταν παραδοσιακοί καπνιστές. Δυστυχώς, η προώθηση των ηλεκτρονικών τσιγάρων στα παιδιά και τους εφήβους μπορεί να ενισχύσει το μήνυμα ότι το κάπνισμα δεν είναι επικίνδυνο αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάρτησης από τη νικοτίνη.

• Μπορεί να βοηθήσει στη διακοπή του καπνίσματος;

Το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι αρκετά ελκυστικό επειδή μιμείται το κανονικό τσιγάρο και ανακουφίζει άμεσα τον καπνιστή από τα συμπτώματα στέρησης. Τα δεδομένα ωστόσο που υπάρχουν για την αποτεσματικότητά του όσον αφορά τη διακοπή του καπνίσματος είναι μέχρι στιγμής αντιφατικά. Στους καπνιστές που δεν έχουν σκοπό να διακόψουν το κάπνισμα, η χρησιμοποίηση ηλεκτρονικού τσιγάρου με ή χωρίς νικοτίνη μπορεί να μειώσει την ημερήσια κατανάλωση τσιγάρων. Τέλος, η αποτελεσματικότητα του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε σχέση με τη διαδερμική χορήγηση νικοτίνης στους 6 μήνες χρήσης του είναι μέτρια. Δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής συγκριτικές μελέτες με τις κλασικές φαρμακευτικές ουσίες με έγκριση από τον Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων των Ηνωμένων Πολιτειών (FDA) για τη διακοπή του καπνίσματος όπως η βουπροπιόνη και η βαρενικλίνη.

To κάπνισμα είναι κάτι πολύ περισσότερο από το αποτέλεσμα της εξάρτησης της νικοτίνης. Είναι μία συνήθεια που περιλαμβάνει ένα τελετουργικό που κάθε καπνιστής σχετίζει με την καθημερινότητά του. Η διακοπή του καπνίσματος με ένα προϊόν που μοιάζει με το συμβατικό τσιγάρο ίσως να αντικαταστήσει εν μέρει κάποιες από τις συνήθειες που σχετίζονται με το κάπνισμα, δεν αλλάζει όμως τον τρόπο ζωής και σκέψης των καπνιστών μακριά

από το τσιγάρο. Οργανισμοί υγείας έχουν οδηγηθεί στο συμπέρασμα ότι τα δεδομένα που υπάρχουν μέχρι στιγμής που να υποστηρίζουν ή να είναι εναντίον της χρησιμοποίησης των συσκευών απελευθέρωσης νικοτίνης από τους ενήλικες δεν είναι επαρκή. Αντίθετα,οι καπνιστές θα πρέπει να ενθαρρύνονται να ακολουθούν μεθόδους με αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα και φαρμακευτικές ουσίες που έχουν έγκριση από το FDA. Αν επιλέξουν εν τέλει το ηλεκτρονικό τσιγάρο θα πρέπει να το χρησιμοποιήσουν ως μέσο αποφυγής του κανονικού τσιγάρου και όχι ως ένα μέσο υποκατάστασης της νικοτίνης.

• Είναι ασφαλής τρόπος διακοπής του καπνίσματος;

 

Επίδραση στην καρδιαγγειακή και αναπνευστική λειτουργία

Οι πιο συνηθισμένες ανεπιθύμητες επιδράσεις μετά το κάπνισμα του ηλεκτρονικού τσιγάρου είναι η ξηροστομία, ο ερεθισμός του φάρυγγα και ο ξηρός βήχας. Στη διεθνή βιβλιογραφία οι περιπτώσεις πνευμονολογικών προβλημάτων που έχουν συσχετιστεί με το κάπνισμα είναι σπάνιες, ωστόσο πρόκειται για μη προβλέψιμες και δυνητικά πολύ σοβαρές ανεπιθύμητες ενέργειες.

Όσον αφορά τις άμεσες επιπτώσεις του καπνίσματος ηλεκτρονικού τσιγάρου στην καρδιακή λειτουργία οι μελέτες που συναντάμε στη βιβλιογραφία δεν είναι πολλές (Πίνακας). Σε γενικές γραμμές, για τους περισσότερους τύπους ηλεκτρονικού τσιγάρου η επίδραση στη συστολική αρτηριακή πίεση και την καρδιακή συχνότητα δεν είναι σημαντική. Η σκληρότητα της αορτής επηρεάζεται στον ίδιο βαθμό με το συμβατικό τσιγάρο μετά από άτμιση 30 λεπτών των νεώτερης γενιάς ηλεκτρονικών τσιγάρων.

 

Επίδραση της νικοτίνης και των υπολοίπων συστατικών

Το Βρετανικό υπουργείο Υγείας ανακοίνωσε τον Αύγουστο του 2015 μετά από συγκεκριμένες μελέτες ότι για τους καπνιστές, το ηλεκτρονικό τσιγάρο είναι κατά 95% λιγότερο βλαπτικό σε σχέση με το συμβατικό τσιγάρο. Πράγματι, σε αναλύσεις που έχουν γίνει τα επίπεδα καρκινογόνων παραγόντων όπως η φορμαλδεύδη και η ακεταλδεύδη ανιχνεύτηκαν σε συγκεντρώσεις 9 έως 450 φορές λιγότερο σε σχέση με αυτές που υπάρχουν στα συμβατικά τσιγάρα. Ωστόσο είναι γνωστό ότι τα νεώτερα “δεύτερης και τρίτης γενιάς” με υψηλό δυναμικό ηλεκτρονικά τσιγάρα πιθανόν να θέτουν τους χρήστες τους σε μεγαλύτερο κίνδυνο για την υγεία τους λόγω της έκθεσης σε πιο υψηλά επίπεδα καρβονυλικών συμπλόκων. Κατά συνέπεια χρειάζονται μεγαλύτερης διάρκειας, καλά σχεδιασμένες μελέτες που να τεκμηριώσουν την ασφάλεια μακροχρόνια από τους βλαπτικούς αυτούς παράγοντες.

Όσον αφορά τη νικοτίνη, η ασφάλεια της διανομής της με το μηχανισμό του ηλεκτρονικού τσιγάρου χρήζει ακόμη επιστημονικής επαλήθευσης και οι κίνδυνοι για την υγεία του ανθρώπου δεν έχουν ακόμη προσδιορισθεί επαρκώς. Λόγω της έλλειψης ρυθμιστικών πλαισίων και επιτήρησης, η ποιότητα των ηλεκτρονικών τσιγάρων, το ποσό της νικοτίνης που φθάνει τελικά στον οργανισμό και τα στοιχεία του διαλύματος της φύσιγγας ποικίλλουν ευρέως μεταξύ των διαφόρων εταιρειών. Με βάση τα στοιχεία των κατασκευαστών, το περιεχόμενο σε νικοτίνη ανά 1 φύσιγγα μπορεί να ποικίλει από 6 έως και 24 mg ενώ κατά μέσο όρο 1 τσιγάρο οδηγεί σε απορρόφηση 1 mg νικοτίνης από τον οργανισμό. Οφείλουμε να λάβουμε υπόψην τον κίνδυνο δηλητηρίασης από νικοτίνη καθώς μεγάλες ποσότητες νικοτίνης δηλαδή 0,5-1,0 mg ανά Kg βάρους σώματος μπορεί να είναι θανατηφόρο.

Αυτές τις μέρες το FDA ανακοίνωσε νέους κανονισμούς που επεκτείνουν το νόμο για τον έλεγχο του καπνού ώστε να περιλαμβάνει την κάλυψη των ηλεκτρονικών τσιγάρων και άλλων “νέων προϊόντων καπνού”. Όπως αναφέρεται σε σχετική ανακοίνωση, ο Οργανισμός θα ξεκινήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα να ρυθμίζει τα ηλεκτρονικά τσιγάρα, απαιτώντας ηλικιακά όρια, σαφέστερες ετικέτες και προειδοποιητικές σημάνσεις για τους κινδύνους που αφορούν στην υγεία, αντιμετωπίζοντάς τα, ουσιαστικά, σαν κανονικά τσιγάρα. Ως αποτέλεσμα, οι κατασκευάστριες εταιρείες των ηλεκτρονικών τσιγάρων που έχουν κατακλύσει την αμερικανική αγορά τα τελευταία χρόνια, θα αναγκαστούν να υποβάλλουν τα προϊόντα τους στον FDA για έγκριση. Έτσι, τα συστατικά, η ασφάλεια, οι εκπομπές και η διαδικασία παρασκευής τους, θα εξεταστούν για πρώτη φορά από τότε που τα ηλεκτρονικά τσιγάρα εμφανίστηκαν στην αγορά. Ιδιαίτερη σημασία φαίνεται να δίνεται στον περιορισμό της δυνατότητας ανηλίκων να προμηθεύονται ηλεκτρονικά τσιγάρα, λόγω της δραματικής αύξηση των ατμιστών σ΄αυτή την ηλικιακή ομάδα.

 

Επίδραση του ηλεκτρονικού τσιγάρου σε παραμέτρους της καρδιαγγειακής και αναπνευστικής λειτουργίας
Καρδιά και αγγεία	Επίδραση
Αρτηριακή πίεση	Αύξηση κυρίως της διαστολικής πίεσης
Καρδιακή συχνότητα	Αύξηση στα 5 πρώτα λεπτά, ανάλογη με αυτή του κανονικού τσιγάρου
Διαστολική καρδιακή λειτουργία	Χωρίς σημαντική επίδραση
Λειτουργικότητα των αρτηριών	Αύξηση της αορτικής σκληρίας μετά από άτμιση 30 λεπτών, αντίστοιχη με αυτή του κανονικού τσιγάρου
Αθηρωμάτωση και θρόμβωση	Δεν υπάρχουν δεδομένα
Πνεύμονες
Μονοξείδιο του άνθρακα	Καμία επίδραση
Κορεσμός οξυγόνου	Αντιφατικά μέχρι στιγμής αποτελέσματα
Εκπνεόμενο μονοξείδιο αζώτου	Αύξηση τα 5 πρώτα λεπτά
Αντίσταση αεραγωγών	Σημαντική αύξηση (κατά 18%)

 

Νίκος Ιωακειμίδης, Καρδιολόγος,

Επιστημονικός Συνεργάτης Α΄ Πανεπιστημιακής Καρδιολογικής Κλινικής

 

Πηγή: https://eelia.gr