Προγράμματα Άσκησης σε Ασθενείς με ΧΝΝ Τελικού Σταδίου υπό αιμοκάθαρση

εκτός από το κύριο μέρος, αρχικά την προετοιμασία (προθέρμανση) του καρδιακού, κυκλοφορικού, αναπνευστικού και μυοσκελετικού συστήματος και στο τέλος του προγράμματος τη σταδιακή επαναφορά του οργανισμού (αποθεραπεία) στην ηρεμία. Αρχικά τα προγράμματα γύμνασης είναι καλό να έχουν αερόβιο χαρακτήρα και να βασίζονται σε δραστηριότητες πολύ μικρής έντασης και εύκολες στην εκτέλεση τους, όπως βάδισμα, ήπιο τρέξιμο, ποδήλατο, χαμηλής έντασης, ασκήσεις αερόβιου χαρακτήρα, κολύμβηση, αλλά και ομαδικές δραστηριότητες σε ήπια ένταση, που δεν υπερβαίνει το αναερόβιο κατώφλι, προς αποφυγή γαλακτικής οξέωσης και υπερκαλιαιμίας. Αργότερα και εφόσον έχουν υπάρξει οι πρώτες προσαρμογές προστίθενται ισομετρικές ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης με μικρής έντασης αντιστάσεις. Υπάρχουν τρεις κατηγορίες προγραμμάτων γύμνασης που προτείνουν οι ερευνητές, και είναι εξίσου ασφαλή και αποτελεσματικές, στα οποία μπορούν να συμμετέχουν οι ασθενείς:
α) Πρόγραμμα γύμνασης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης.
Προγράμματα γύμνασης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης, είναι δυνατό να εφαρμοστούν σε όλες τις ηλικίες των ασθενών. Τα παιδιά, που φοιτούν τις μέρες της αιμοκάθαρσης στα ειδικά Δημοτικά, Γυμνάσια και Λύκεια που στεγάζονται σε νοσοκομεία με αντίστοιχες μονάδες παίδων τεχνητού νεφρού, μπορούν να συμμετέχουν σε πρόγραμμα άσκησης, στα πλαίσια του μαθήματος της φυσικής αγωγής του σχολείου τους, υπό την καθοδήγηση καθηγητών ειδικής φυσικής αγωγής. Και αντίστοιχα σε ενήλικές στις μονάδες τεχνητού νεφρού των Νοσοκομείων της χώρας, είναι δυνατό να εφαρμοστούν προγράμματα γύμνασης από εξειδικευμένο γυμναστή, σε όλες τις βάρδιες της αιμοκάθαρσης. Παρά το γεγονός ότι κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης έχουμε τη δυνατότητα γύμνασης μόνο των κάτω άκρων με σχετικά ήπιας έντασης ασκήσεις, η μέθοδος αυτή έχει σε ικανοποιητικό βαθμό ευνοϊκές προσαρμογές. Συνήθως χρησιμοποιούνται ποδήλατα τα οποία προσαρμόζονται στην κλίνη του ασθενούς και ο ασθενής έχει τη δυνατότητα να ποδηλατεί είτε ενεργητικά είτε παθητικά από 20 λεπτά αρχικά και μπορεί να φτάσει έως 90 λεπτά, με σταδιακή αύξηση. Εφαρμόζονται ακόμα ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης με λάστιχα ή αλτηράκια πολύ μικρής αντίστασης καθώς και ασκήσεις διατάσεων, ευλυγισίας και μυϊκής συναρμογής, για άλλα 20 λεπτά. Από τις πρώτες εργασίες που αναφέρθηκαν σε άσκηση κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης το 1983, διαπιστώθηκε αυξημένη συμμετοχή των ασθενών στις συνεδρίες γύμνασης, εφόσον η άσκηση γίνεται όταν οι ασθενείς βρίσκονται στη μονάδα για τη θεραπεία τους και αποτελεί ένα ενδιαφέρον απασχόλησης στη διάρκεια της θεραπείας τους. Αυτό που ενίσχυσε την ιδέα εφαρμογής προγραμμάτων άσκησης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης, ήταν και το γεγονός ότι όχι μόνο δεν παρατηρήθηκαν επιπλοκές στη διαδικασία της κάθαρσης, αλλά επιπλέον, αναφέρθηκε μείωση των υποτασικών επεισοδίων καθώς και βελτίωση στην ποιότητα της αιμοκάθαρσης.
Βασική προϋπόθεση για να είναι αποτελεσματική και ασφαλής η εφαρμογή άσκησης κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι αυτή να γίνεται τις δύο πρώτες ώρες της κάθαρσης, ώστε η απώλεια υγρών να μην είναι πολύ μεγάλη κι έτσι να αποφεύγεται η μείωση της αρτηριακής πίεσης και η εκδήλωση υποτασικών επεισοδίων. Παρόλα αυτά, εκτός του ότι οι μορφές γύμνασης που μπορούν να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια της αιμοκάθαρσης είναι περιορισμένες, ένα άλλο μειονέκτημα είναι ο αποκλεισμός από τη γύμναση των ασθενών αυτών οι οποίοι παρουσιάζουν σημαντικές αιμοδυναμικές και ηλεκτρολυτικές διαταραχές κατά την αιμοκάθαρση.
β) Προγράμματα γύμνασης στις μέρες μη αιμοκάθαρσης.
Τα προγράμματα αυτά διεξάγεται κυρίως σε κάποιο οργανωμένο κέντρο γύμνασης, τις μέρες που οι ασθενείς δεν ακολουθούν θεραπεία αιμοκάθαρσης ή αν είναι περιτοναϊκοί ασθενείς όταν η περιτοναϊκή τους κοιλότητα είναι άδεια, είναι εξειδικευμένα και περιλαμβάνουν κυρίως ασκήσεις αερόβιου χαρακτήρα σε δαπεδοεργόμετρο ή εργοποδήλατο, ασκήσεις διατάσεων και χαλάρωσης. Μετά από τις πρώτες προσαρμογές, προσθέτονται ασκήσεις μυϊκής ενδυνάμωσης. Οι χαρακτήρες της γύμνασης που θα πρέπει να ακολουθούν τα προγράμματα αυτά για να είναι αποτελεσματικά πρέπει να έχουν συχνότητα τουλάχιστον 3 φορές την εβδομάδα και διάρκεια 30 λεπτών με σταδιακή αύξηση μέχρι τη μία ώρα. Αντίστοιχη προοδευτική αύξηση πρέπει να έχει και η ένταση των προγραμμάτων και η οποία δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 65-85% της επιτευχθείσας καρδιακής συχνότητας κατά την αρχική δοκιμασία κόπωσης. Ωστόσο, το ποσοστό αποχής από τα προγράμματα γύμνασης τις μέρες μη αιμοκάθαρσης είναι μεγάλο και αγγίζει περίπου το 24% με βασικότερη αιτία αποχής την έλλειψη χρόνου.
Εκτός από τις δραστηριότητες κλειστού χώρου, οι νεότεροι ασθενείς, αλλά και αυτοί στους οποίους η κατάσταση της υγείας τους, επιτρέπει να εφαρμοστούν μεγαλύτερες επιβαρύνσεις, μπορούν να συμμετέχουν και σε ατομικά ή ομαδικά αθλήματα, τόσο σε ψυχαγωγικό όσο και σε αγωνιστικό επίπεδο, μετά και την εφαρμογή του νέου αθλητικού νόμου 2725/1999 και την υπουργική απόφαση 8905/ΦΕΚ 437/3-3-2004. Ωστόσο, η συμμετοχή των ασθενών υπό αιμοκάθαρση δεν είναι ασφαλείς να γίνεται σε όλα τα αθλήματα. Λόγω της αρτηριοφλεβικής αναστόμωσης (φίστουλα), προτείνουμε ατομικές αθλητικές δραστηριότητες ή ομαδικές στις οποίες όμως δεν υπάρχει επαφή με τον αντίπαλο, ούτε βίαιες και επικίνδυνες τεχνικές. Καταλληλότερα λοιπόν κρίνονται αθλήματα όπως, αγωνίσματα στίβου, κολύμβηση, επιτραπέζια αντισφαίριση, αντισφαίριση, badminton, bowling, πετοσφαίριση, ποδηλασία.
γ) Προγράμματα γύμνασης στην οικία.
Το κίνητρο για την παρότρυνση των ασθενών να ακολουθούν πρόγραμμα γύμνασης στην οικίας τους, ήταν η δυσκολία μετακίνησής τους στα κέντρα γύμνασης, λόγω της μακρινής απόστασης του τόπου διαμονής τους και της έλλειψης χρόνου που τους χαρακτηρίζει. Η μέθοδος αυτή στερείται επιπλοκών, είναι ασφαλής για τους ασθενείς με ΧΝΝ και επιπλέον μετά από ορθό προγραμματισμό και συστηματική συμμετοχή στη γύμναση, έχει ευνοϊκά αποτελέσματα στη φυσική επάρκεια και τη λειτουργική ικανότητα των ασθενών. Η γύμναση στην οικία ακολουθεί έναν ορθό και πολύ προσεκτικό σχεδιασμό της διάρκειας και της έντασης του προγράμματος, από εξειδικευμένο γυμναστή, σε συνεργασία πάντα με τον θεράποντα ιατρό και εκτελείται σε εργοποδήλατο ή δαπεδοεργόμετρο. Οι χαρακτήρες της γύμνασης είναι όμοιοι με αυτούς που εφαρμόζονται στα οργανωμένα κέντρα που αναφέρθηκαν παραπάνω. Κι εδώ, μετά από τις πρώτες εβδομάδες γύμνασης μπορεί να γίνει χρήση αλτήρων μικρού βάρους, για μυϊκή ενδυνάμωση. Είναι η μέθοδος που προτιμάτε κυρίως από τους πιο ηλικιωμένους ασθενείς, αλλά και αυτή με τις μικρότερες προσαρμογές, καθώς οι ασθενείς δεν πετυχαίνουν πάντα μόνοι τους να ασκούνται στις εντάσεις που τους έχουν προταθεί.
Παρά το γεγονός ότι ομόφωνα η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί για τις ευνοϊκές επιδράσεις της γύμνασης στους ασθενείς με ΧΝΝ υπό αιμοκάθαρση, ένα πρόγραμμα είναι πλήρως επιτυχημένο, όταν μαζί με όλα τα παραπάνω καταφέρνει να δώσει στον ασθενή χαρά, ευεξία, να τον κάνει να νιώθει ενεργό μέλος της κοινωνίας και της ομάδας, με αυτοπεποίθηση και ελπίδα για το μέλλον, να βελτιώνει δηλαδή την ποιότητα της ζωής του.
ΠΗΓΗ: «ΔΙΑΓΟΡΑΣ» Παναττικός Αθλητικός Σύλλογος Μεταμοσχευμένων & Νεφροπαθών